تی-۹۰ جدیدترین تانک ارتش روسیه است که تولید آن از سال ۱۹۹۵ آغاز شد. این تانک با پیشرفت تانک تی-۷۲ ساخته شده و ابتدا تی-۷۲بی‌یو نام داشت اما به دلیل شکست سنگین تی-۷۲های عراقی در جنگ خلیج فارس که اعتبار این تانک را به شدت مخدوش کرده بود نام آن به تی-۹۰ تغییر یافت.
طراحی این تانک زمانی آغاز شد که ارتش روسیه در سال ۱۹۹۱ اعلام کرد سیاست تولید همزمان دو یا چند تانک را کنار خواهد گذاشت و در نتیجه تولید فقط یکی از تانکهای تی-۷۲بی یا تی-۸۰یو ادامه خواهد یافت. اما به جهت اینکه کارخانه‌های اصلی تولید این دو تانک متفاوت بوده و هر کدام نقش مهمی در اقتصاد شهر خود داشتند سفارش کوچکی از هر دو نوع تانک را به این دو کارخانه داده شد. اورال واگن زواد کارخانه تولید تی-۷۲ به امید انتخاب این تانک از سوی ارتش روسیه نسبت به تانک پیشرفته‌تر و تواناتر تی-۸۰ تصمیم گرفت سیستم کنترل آتش تی-۸۰ و زره واکنشی انفجاری کنتاکت-۵ تی-۸۰ را به روی تی-۷۲ نصب کرده و اصلاحات دیگری را به منظور افزایش قابلیت‌های رزمی آن انجام دهد. ارتش روسیه این مدل بهینه‌شده تی-۷۲ را که نام آن هم به تی-۹۰ تغییر پیدا کرده بود در سال ۱۹۹۶ به عنوان تانک جدید خود انتخاب کرد.
ارتش روسیه هم‌اکنون در حال طراحی تانک جدیدی معروف به پلتفورم تی-۹۹ یا آرماتا است و به همین جهت میزان تولید تی-۹۰ به شدت کاهش یافته است.
ویژگی‌های T90
مدل اولیه تی-۹۰ از یک موتور دیزلی ۱۲ سیلندر با قدرت ۸۴۰ اسب بخار استفاده می‌کرد. در مدل تی-۹۰آ موتور پرقدرت‌تر وی-۹۲ با توان ۱۰۰۰ اسب بخار و جدیدترین مدل که تی-۹۰ام نام دارد و هنوز تولید نشده از موتور وی-۹۶ با قدرت ۱۲۵۰ اسب بخار استفاده می‌کند. این موتور چندگانه‌سوز است و علاوه بر گازوئیل می‌تواند از نفت سفید و بنزین هم استفاده کند. نسبت قدرت به وزن در مدل اولیه تی-۹۰ حدود ۱۸.۰۶ اسب بخار به تن است که به طرز قابل توجهی ضعیف‌تر از تی-۸۰ است.
وزن تی-۹۰ حدود ۴۶.۵ تن است. حداکثر سرعت آن در جاده به ۶۰ تا ۶۵ و در خارج از جاده به ۴۵ کیلومتر در ساعت می‌رسد و برد عملیاتی آن با سوخت کامل ۵۵۰ تا ۷۰۰ کیلومتر است. تی-۹۰ با استفاده از هواکش (اسنورکل) امکان حرکت در عمق پنج متری آب را دارد و زمان آماده سازی آن برای این کار حدود ۲۰ دقیقه است.
زره و قدرت حفاظتی T90
قدرت حفاظتی این تانک از زره ترکیبی فولادی و کامپوزیتی، یک زره واکنشی انفجاری، گیرنده‌های هشدار لیزری و سیستم اخلال مادون قرمز در موشکهای ضدتانک تامین می‌شود. زره مدل تی-۹۰اس در قسمت جلو بدنه معادل ۹۹۰ تا ۱۰۷۰ میلیمتر فولاد ورقه‌ای در مقابل گلوله‌های انرژی شیمیایی (انفجاری) و ۶۷۰ تا ۷۱۰ میلیمتر در مقابل گلوله‌های انرژی جنبشی (فلزی) قدرت مقاومت دارد. قدرت مقاومت قسمت‌های مختلف برجک تانک معادل ۵۸۰ - ۱۰۵۰ و ۱۳۴۰ میلیمتر فولاد ورقه‌ای در مقابل گلوله‌های انرژی شیمیایی (انفجاری) و ۴۲۰ - ۷۵۰ و ۹۲۰ میلیمتر در مقابل گلوله‌های انرژی جنبشی (فلزی) است. قسمت زیرین جلوی بدنه تانک هم معادل ۳۸۰ میلیمتر فولاد ورقه‌ای در مقابل گلوله‌های انفجاری و ۲۴۰ میلی متر در مقابل گلوله‌های انرژی جنبشی مقاومت دارد.
در سال ۱۹۹۹ در جنگ چچن یک دستگاه تی-۹۰آ مورد اصابت هفت راکت آرپی‌جی قرار گرفت اما با این وجود به فعالیت خود ادامه داد و از صحنه نبرد خارج نشد. مقامات دفاعی روسیه نتیجه گرفتند که این تانک بهترین تانک روسی از نظر قدرت حفاظتی است به خصوص در صورتی که سیستم‌های حفاظتی اشتورا و آرنا در آن استفاده شده باشد.
سلاح و قدرت آتش
سلاح اصلی این تانک یک قبضه توپ بدون خان ۱۲۵ میلی‌متری است که در دهه ۱۹۶۰ برای تانک تی-۶۴ طراحی شده و از آن زمان تاکنون تمام تانکهای تی-۶۴، تی-۷۲، تی-۸۰ و تی-۹۰ و همچنین برخی از تانکهای کشورهای دیگر نیز از آن استفاده می‌کنند. امکان شلیک موشک ضدتانک هدایت‌شونده آتی-۱۱ اسنیپر (۹ام۱۱۹) هم از همین توپ وجود دارد که برد آن ۱۰۰ متر تا ۶ کیلومتر و قدرت نفوذ آن در زره معادل ۹۵۰ میلیمتر فولاد ورقه‌ای است و امکان استفاده از آن علیه بالگرد هم وجود دارد. البته با توجه به قیمت بسیار بالای این موشک فقط واحدهای ویژه آن را در خشاب تانک خود حمل می‌کنند. مسلسل ۷.۶۲ میلی‌متری پی‌کا به عنوان سلاح هم‌محور توپ اصلی نصب شده‌است و یک مسلسل ۱۲.۷ م‌م ان‌اس‌وی‌تی با ۳۰۰ فشنگ و برد مفید ۲ کیلومتر هم روی برجک برای دفاع هوایی از تانک نصب شده است.
تی-۹۰ مثل سایر تانکهای روسی از مدل تی-۶۴ به بعد، از گلوله‌گذار اتوماتیک استفاده می‌کند و خدمه آن سه نفر (راننده، فرمانده و توپچی) است. گلوله‌گذار اتوماتیک این تانک ۲۲ گلوله را در حالت آماده آتش دارد و گلوله‌گذاری آن ۵ تا ۸ ثانیه طول می‌کشد.
انتقادات وارد شده به T90
تانک تی-۹۰ علیرغم وزن کم و جثه کوچکتر نسبت به تانکهای حجیم و سنگین غربی، دارای قدرت تحرک کمتری نسبت به آنها می‌باشد. به صورتی که روسها همیشه سعی کردند با مانورهای پرش از موانع این ضعف بزرگ تی-۹۰ را پوشش دهند. موتور اولیه این تانک یک موتور با قدرت ۸۴۰ اسب بخار بود که در مدلهای بهینه شده تی-۷۲ نیز نصب شده بود. نصب این موتور ضعیف بر روی تی-۹۰ سبب شده بود که قدرت تحرک آن به میزان زیادی کاسته شود. به همین دلیل روسها موتور جدیدی با قدرت ۱۰۰۰ اسب بخار تولید کردند که با نصب این موتور قدرت تحرک تی-۹۰ تا حدودی بهبود یافت. اما هنوز هم نسبت به رقبای غربی خود ضعیف‌تر می‌باشد. جدیدترین مدل تی-۹۰ که با نام تی-۹۰ اماس تاجیل شناخته می‌شود، به یک موتور جدید با قدرت ۱۱۳۰ اسب بخار مجهز می‌باشد. البته هیچ یک از مدلهای عملیاتی تی-۹۰ به این موتور مجهز نمی‌باشند؛ و تی-۹۰ همچنان از نظر قدرت تحرک ضعیف‌تر از رقبای غربی خود می‌باشد.
از نظر قدرت آتش و دقت نیز این تانک به پای تانکهای غربی نمی‌رسد. در حالیکه تانکهایی مثل آبرامز به راحتی می‌توانند تا مسافت ۴۰۰۰ متری با دقت بالا درگیر شوند و حتی مدلهای جدیدتر آبرامز و تانکهایی مثل لئوپارد ۲ آ۶ و ۷ که از توپ ال-۵۵ (طول لوله ۵۵ برابر کالیبر) استفاده می‌کنند، می‌توانند به راحتی تا مسافت ۵۰۰۰ متری با دقت بالا با اهداف خود درگیر شوند، تی-۹۰ در نهایت قادر است تا مسافت ۳۰۰۰ متری با تانکهای دشمن درگیر شود. برای درگیر شدن در مسافتهای بیشتر از این میزان، تی-۹۰ متکی به موشکهای ضدتانک خود است و با گلوله‌های متعارف خود قادر به درگیری در مسافتهای بیش از ۳۰۰۰ متر نیست. با استفاده از موشکهایی مثل اسنایپر و اینوار نیز تی-۹۰ نمی‌تواند مسافت بیش از ۴۰۰۰ متر درگیر شود. البته استفاده از موشک ضدتانک در تی-۹۰ به دلیل وجود ضریب خطا و شرایط میدانی، شانس کمتری نسبت به گلوله‌های متعارف تانک دارند.
تی-۹۰ فاقد مهمات قدرتمند ضد تانک است که به این ترتیب تی-۹۰ در نقش ضد تانک بسیار ضعیف عمل خواهد کرد. قویترین گلوله‌هایی که تی-۹۰ قادر به شلیک از توپ خود می‌باشد، دارای قدرت نفوذی معادل ۶۰۰ میلیمتر می‌باشد. در حالیکه اکثر تانکهای غربی دارای زرهی با مقاومت بیش از ۹۸۰ میلیمتر در جلو می‌باشند. به این ترتیب تی-۹۰ قادر به ضربه زدن به هیچیک از تانکهای غربی نیست.
از نظر حفاظتی، هرچند اندازهٔ کوچک و ارتفاع کم این تانک باعث می‌شود تا هدف گرفتن آن دشوار باشد اما یک ایراد مهم آن این است که مهمات برای استفاده فشنگ‌گذار اتوماتیک توپ اصلی که به روش معروف به چرخ و فلکی فشنگ‌ها را بارگذاری می‌کند، در قسمت جنگی اصلی قرار دارند. به این ترتیب در صورت عبور گلوله مهاجم از زره تانک تمام مهمات منفجر شده و موجب مرگ تمام سرنشینان و انهدام تانک می‌شود. این مسئله ایراد مشترک تمام تانکهای شوروی، روسی، اوکراینی و چینی است در حالیکه تانکهای غربی مهمات را در قسمت مجزایی از برجک قرار می‌دهند که با صفحات مقاوم در مقابل موج انفجار محافظت می‌شود.
اطلاعیه های اخیر در خصوص تحویل سامانه ضد موشکی اس 300 روسیه به ایران لرزه بر تن دولت های غربی و رژیم صهیونیستی انداخته است. روسیه قرار است بر اساس قرارداد سال 2007 این کشور با ایران، 5 سامانه از این موشک را به ایران تحویل دهد. ایران با استفاده از سامانه "اس300" می تواند از حریم هوایی خود در مقابل اقدامات خصمانه دفاع کند. نشنال اینترست مدعی شد به دلیل بی اعتمادی غرب به ایران در استفاده از این سلاح ها در سوریه و عراق، روسیه تنها کشوری است که مایل به فروش سلاح های خود به تهران است.
در هرحال گزارشات رسانه‌های غربی حاکی از آن است جمهوری اسلامی ایران پس از پایان یافتن تحریم‌ها مایل است این تانک را از روسیه خریداری کند.
